6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi ve Ezilme (Crush) Sendromu
6 Şubat 2023’te saat 04:17’de 7.7 ve saat 13:24’te 7.6 şiddetinde gerçekleşen deprem bölgede en az 10 ilimizi etkilemiştir. Bu iller Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Malatya, Gaziantep, Diyarbakır, Kilis, Adana, Osmaniye, Şanlıurfa’dır. Depremde vefat edenlere rahmet diliyorum, yakınlarının başı sağ olsun, yaralananlara geçmiş olsun dileklerimi iletiyor ve acil şifalar diliyorum. Bu yazıyı yazdığım saatlerde depremin 198. saatinde (9. gün) hala sağ kurtarılanlar olduğunu görüp seviniyoruz. Hem yurt içinden hem de dünyanın dört bir yanından gönüllü arama kurtarma ve sağlık ekipleri bölgeye gelmiş ve canla başla çalışmışlardır. Bölgeden ve birebir ulaşan arkadaşlarımızdan aldığım bilgilere göre arama kurtarma ve sağlık müdahalesi için organizasyon ve yönlendirme eksikleri çok olmuştur. Ancak, enkazdan kurtarılmaya çalışılan depremzedelere ulaşıldığı anda, henüz göçük altındayken ve kurtarma çalışmaları devam ederken damar yolu takıldığını ve serum verildiğini görmekten mutluluk duyuyorum.
1999 Marmara depreminde Kartal Dr. Lütfi Kırdar Eğirim ve Araştırma Hastanesinde görevli genel cerrah ve başhekim yardımcısı olarak çalışırken depremin ilk dakikalarından itibaren hastanede toplam 698 hasta karşıladık, onlarca ameliyat yaptık ve haftalarca hastalara bakım verdik. Enkazdan sağ kurtulan ancak hastanede kaybedilen hastaların olabileceğini orada gördük. Tabi ki ezilme (crush) sendromu olan hastalarda bu durumun görülmesi doğaldır, ancak büyük oranda önlenebilir. Ezilme sendromunda önce kaslarda ezilme oluşur, burada toksik maddeler (myoglobin ve potasyum) birikir. Ya sadece bu ezilme ve bu sırada vücudun susuz kalması nedeniyle, ya da tedavi sırasında genellikle ameliyatla (fasiyotomi) bu basının ortadan kaldırılmasıyla açığa çıkan toksik maddelerin dolaşıma çıkması ve böbrekte yaptığı hasar ile ani şok ve/veya böbrek yetmezliğinden hasta kaybedilebilir. Bu nedenle, bası kaldırılmadan önce hastanın hidrate edilmesi, yani serum verilerek bası sendromunun etkilerinin hafifletilmeye çalışılması gerekir. Onun dışında salınacak potasyum ve diğer maddelerin kanda aşırı birikmesini önleyecek ilaçlar da verilmesi gerekir.
Deprem kurtarma çalışmalarında akut dönemde acil olarak bölgeye ulaşım ve ekiplerin görevlendirme ve koordinasyonu dışında bölgede hemen geçici barınma yerleri oluşturulması (çadır kentler gibi) ve bu geçici barınma bölgelerinde giyecek, yiyecek, su ve tuvalet bakımından süreklilik sağlanan desteklerin oluşturulması, hayatın bir an önce normal/normale yakın akışına başlanması (okul ve okul öncesi eğitim, kadınlara, genç kadın ve erkeklere ve yaşlılara yönelik meşguliyetler) ve üretim faaliyetlerine katılmalarının sağlanması kişilerin psikolojik olarak normale dönmelerini hızlandıracaktır.